Spotkanie autorskie z Izabelą Mazanowską w Bibliotece Publicznej w Sępólnie. Promowała książkę „Radzim 1939" [zdjęcia]

„Radzim 1939 – zbrodnie w obozie Selbstschutz Westpreussen” stanowi najnowszy obraz badań przeprowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej wzbogacony o materiały z archiwów niemieckich.  W czasie II wojny światowej od połowy września do początku grudnia 1939 r. w Radzimiu koło Kamienia Krajeńskiego istniał obóz, którego kadrę stanowili członkowie paramilitarnej organizacji Selbstschutz Westpreussen. Stał się on miejscem przetrzymywania i eksterminacji Polaków i Żydów z terenu powiatu sępoleńskiego. Jest to obóz właściwie mało znany w skali kraju, natomiast znany mieszkańcom powiatów tucholskiego, chojnickiego, sępoleńskiego.

Wielu uwięzionych w obozie zamordowano na terenie dawnego majątku Rodziny Seydów lub wywieziono na stracenie do Rudzkiego Mostu. Więźniów przetrzymywano w zabudowaniach gospodarczych. Tam zostali wyprowadzani na egzekucję i rozstrzeliwani, wcześniej byli przesłuchiwani, bici i maltretowani. Publikacja zawiera m. in. wykaz osób zamordowanych w obozie.

- Czy po 82 latach można odpowiedzieć na pytanie, ile osób zostało w Radzimiu zamordowanych, odpowiedź brzmi – nie. Z różnych względów. Nie zachowała się żadna niemiecka dokumentacja z 1939 roku. Wszystko jest odtwarzane na podstawie przebywających w obozie Polaków, członków ofiar zbrodni czy sprawców. Snuto tylko przypuszczenia na różnej podstawie – zaznacza dr Mazanowska.

W publikacji autorka podaje 123 nazwiska ofiar hitlerowców. Komendant obozu zeznał, że zabito 120 osób. Jednakże podczas ekshumacji w 1947 roku na terenie majątku wydobyto 109 ciał, zidentyfikowano 6 osób. Nie wiadomo, czy ekshumacja była odpowiednio przeprowadzona. Nie są znane wszystkie miejsca pochowanych ciał. Dlatego dokładne liczby nie są do ustalenia. Ofiarami była inteligencja państwa polskiego: nauczyciele, lekarze, adwokaci, ale też osoby zaangażowane na rzecz państwa polskiego oraz uznane za wrogów niemieckości.

W książce badaczka podaje 75 nazwisk sprawców, którzy uczestniczyli w zabijaniu Polaków. Dwójka została skazana na 3 lata więzienia przez niemiecki wymiar sprawiedliwości, a w Polsce jedna osoba poniosła karę śmierci.

Dr Mazanowska podkreśla, że rodziny zgłaszają się do niej, by dowiedzieć się o losach ich ojcach czy dziadków. Badaczka chce pomóc opowiedzieć historię ludzi, bo dla tych, którzy stracili kogoś bliskiego, ważna jest data egzekucji. Chcą wiedzieć, którego dnia roku zapalić im znicz. I ta książka nie powstałaby, gdyby nie było ludzi z powiatu sępoleńskiego, którzy nie pamiętają. Bo to pamięć pisze książki.

Książka „Zbrodnia Pomorska 1939 - Radzim” miała swoją premierę w pod koniec ubiegłego roku i wpisywała się w obchody 82. rocznicy Zbrodni Pomorskiej 1939 r. Spora część mieszkańców nabyła ją za darmo podczas spotkań autorskich w Kamieniu Krajeńskim. Tym razem przyszła tylko garstka osób. Dr Izabela Mazanowska jest także autorką wcześniejszych publikacji historycznych o zbrodniach wojennych popełnionych na Krajnie. Mowa tutaj m.in. o relacjach zdarzeń, które miały miejsce w Karolewie i Komierowie.

Publikacja została wydana po raz drugi w nowej szacie graficznej i jest dostępna na rynku wydawniczym. Można ją było nabyć także podczas spotkania autorskiego w książnicy. Następna okazja będzie 3 listopada, o godzinie 17.00, w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury w Kamieniu.